BES, ALTI BOŞ ELEŞTİRİLERDEN RAHATSIZ!

Türkiye’de 7. yılını dolduran bireysel emeklilik sistemi (BES) 2 milyon kişiye ulaşırken, bazı çevrelerde BES’in bireysel emeklilik değil, bireysel yatırım sistemi olduğu ve bir ‘aldatmaca’ olduğu şeklinde eleştiriler yöneltiliyor. Sektör bu eleştiriler karşısında genelde susmayı tercih ederken, Garanti Emeklilik Genel Müdürü Erhan Adalı bu eleştirilere açık yüreklilikle yanıt vererek kafaları meşgul eden soruları aydınlığa kavuşturdu.
“BES bir titan zinciri değil” diyen Adalı, “Bireysel emeklilik küçük küçük paraların en iyi biriktirilebildiği bir sistem. Hangi banka 100-150 liraların yüzüne bakar? Sistemin düzenleyici tarafında Hazine, fonlar tarafında SPK ve Takasbank var. Ayrıca Türkiye’nin en saygın kuruluşları bu işin içerisinde. Böyle güzel olan bir sistemi baltalamak doğru değil” diyor.
.
1.5 ÇALIŞAN 1 EMEKLİYE BAKIYOR
-Bireysel emeklilik hangi ihtiyaçlardan dolayı Türkiye’de devreye alındı?
2007 yılında çok önemli bir sosyal güvenlik reformu yapıldı. Kademeli olarak emeklilik yaşı artırıldı. 2048'de işe girenler artık 65 yaşında emekli olacak. Bugün ise hala kadınlar 58, erkekler 59 yaşında emekli oluyor. Geçen yıl bütçeden sosyal güvenlik harcamalarına yaklaşık 29 milyar TL civarında destek verildi. Seneye bu 40 oluyor, 45 oluyor. Yani 20 sene sonra Türkiye ne kadar vergi toplarsa hepsini sosyal güvenlik açığını finanse etmek amacıyla kullanacak. Emeklilerimizin maaşları düşük olmakla beraber maaş bağlama oranları da bir miktar aşağı çekildi. Bugün x bir görevden emekli olan bir kişi aylık 800 lira emekli maaşı alacaksa, aynı pozisyonda bugün göreve başlayıp 25 sene sonra emekli olan kişi aynı maaşı almayacak. Bugünün alım gücüyle 600 lira maaş alacak. Bu oluşan açığı bireysel emeklilik sistemi ile desteklemeniz gerekiyor. Dünyada 4 tane çalışan 1 emekliye bakarken, Türkiye'de nerdeyse 1.5 çalışan 1 emekliye bakıyor. 2007 yılındaki reformlar yapılmamış olsaydı aynı 2001 krizi gibi Türkiye çok kötü duvara toslayacaktı. Bireysel emeklilik sistemi burada devreye giriyor. Artık Türkiyede mantalitenin değişmesi gerekiyor. Günlük yaşamamalıyız. Kariyerimize başladığımız zaman 20-30 yıl sonrasının kariyer planlarını yapmalıyız. Çalışırken BES’e girerek birikim yapmakta yarar var

-Sizce şu an Türkiye'de uygulanan bireysel emeklilik sistemi mi, bireysel yatırım sistemi mi?
Dünyada emeklilikte üç tane temel sistem var: Birinci basamak, ikinci basamak, üçüncü basamak. Birinci basamak dünyanın her yerinde devletin arkasında olduğu sosyal güvenlik sistemleri. İkinci basamak zorunlu bireysel emeklilik dediğimiz sistemler. Daha çok Batı Avrupa ülkelerinde uygulanıyor. Üçüncü basamak gönüllü emeklilik sistemi. Türkiye'de birinci ve üçüncü basamak var. Aslında gidilmesi gereken yer de gerçek anlamda zorunlu bireysel emeklilik sistemi. Emeklilerimizin yaşam standartları batıdakilere biraz yaklaşsın istiyorsak kalkıp Antalya'ya gitsin Kapadokya'ya gitsin diyorsak, zorunlu ikinci basamağın gelmesi gerekiyor. Dünyada bu bireysel emeklilik sistemi diye geçiyor. Özünde tabii ki, tasarruf vardır. Katılımcı vefat edince, sistemde biriken parasını varislerine ödüyoruz

HANGİ BANKA 100 TL’NİN YÜZÜNE BAKAR
-“Bireysel emeklilik sisteminin bir aldatmaca olduğu, paranızı bankaya yatırsanız daha fazla kazanırsınız” şeklinde eleştirilere ne diyorsunuz?
Geçmişte birikimli hayat denilen bir tecrübe olmuş. İyi yönetememişiz. Ama bireysel emeklilik sistemi bunlardan farklı. Sistemde el çabukluğu yok. Bazı insanlar onu ima etmeye çalışıyor. Burası gerçekten devletin vatandaşlarının küçük paralarını tasarruf etmelerini biriktirmeleri için oluşturulmuş mükemmel bir sistemdir. Hangi banka ayda 100-150 liraların yüzüne bakar? Çıkalım üç tane banka dolaşalım. Ben 100 liraya mevduat hesabı açtırmak istiyorum dediğiniz zaman adam önce size garip garip bakar. Böyle güzel olan bir sistemi baltalamak doğru değil. BES bir titan zinciri değil. Düzenleyici tarafta Hazine Müsteşarlığı, fonlar tarafında SPK var. Artı Takasbank, fonların saklandığı yer. Paranız sistemde hiçbir zaman pul olmuyor. Bugün yatırılan tutar ve yaşı verdiğiniz zaman tahmini olarak ne kadar birikime ulaşacağınızı söylüyoruz. Bir de şöyle bir şey var. Bugün baktığınızda Türkiye'nin en büyük finansal grupları bu işin içerisinde. Biz müşteri dostu olmayan bir ürünün arkasına geçemeyiz.

DEVLETTEN ALACAĞINIZ MAAŞA KATKI
-Emekli olunca birikimlerimizi toplu değil de, ömür boyu aylık şeklinde almak istersek hesaplamada hangi yaş sınır olarak alınıyor? Emeklilik şirketlerinin, ortalama ömrün 90 yaş olmasını istediği doğru mu?
Hayır, ortalama ömrün 90 yaş olmasıyla ilgili ne bir önerimiz oldu, ne kendi aramızda böyle bir konuyu konuştuk. Şöyle bir karşılaştırma yaparsanız çok yanlış olur. Devletin emeklilik sisteminde kişi ölene kadar maaş alır ve öldükten sonra yakınlarına geçer. Dünyanın hiçbir yerinde sosyal güvenlik sistemi işlememiştir, işlemesi de mümkün değildir. Makul bir emeklilik yaşının olması gerekir. Bizde uzun yıllar insanlar 40'lı yaşlarda emekli oldu. Ortalama ömür de 80'e doğru gitse, 40 yaşında emekli olan 40 yıl boyunca emekli maaşı alıyor. Bu sürdürülebilir bir yapı değildi. Bireysel emeklilik buradaki sistemi tamamlayıcı ve gönüllü olan bir sistem. Sosyal güvenlik sisteminden emekli olduğunuzda, elinize 500 lira ile bin 500 lira arasında bir maaş geçiyor. Ayda 4 bin lira kazanırken, bir anda geliriniz dörtte bir düşüyor. Emekli olduğunuzda en son aldığınız maaşın yüzde 60'ını almış olmanız gerekiyor ki, yaşam standardınız kaldığı yerden devam etsin. Bireysel emeklilik de bu fonksiyonu görüyor. Emekli olunca bin lira devletten alacağınız maaşa, bin lira da BES'den takviye gelecek.. 56 yaşına geldiğinizde ister tüm fonunuzu çekerseniz, isterseniz yarısını çekip geri kalanını maaş olarak alırsınız. Bu tamamen katılımcının tercihine bağlı. 56 yaşındaki bir kişi için beklenen yaşam süresi 26 yıldır. Bu nedenle ömür boyu maaş bağlanması istenirse, 82 yaşına kadar yaşayacağı varsamıyla maaşı hesaplanır.

Stopaj getiriden değil, toplam fondan kesiliyor

-Geçtiğimiz hafta basında yer alan bir olayda, sistemden çıkmak istediğimizde, vergi kesintisinin toplam fon üzerinden değil, getiri üzerinden yapılabileceği belirtildi. Bu konuda yasal uygulama nasıl?
Yasal mevzuat çok net. Bireysel emeklilik mevzuatında, stopajın toplam fon birikimi üzerinden kesileceği yazıyor. Herhangi bir boşluk yok. Çünkü neden? Size öyle bir avantaj sağlıyor ki, bunun bir kısmı üzerinden stopaj alıyor. Bu konuya ilişkin basına yansıyan mahkeme kararında, hakim getiri üzerinden vergilendirilmesi gerektiğini, genel vergi prensibini üzerinden karara bağlamış. Bu konu bir üst mahkemeye gönderilmiş olsaydı muhtemelen maliye teşkilatı lehine bir sonuç çıkardı.

6 bin 500 kişiye 20 milyon TL tazminat

-İşsizlik sigortası ürünlerine talep nasıl?
Bu ürünleri ilk defa 2008 Mayıs ayında piyasaya sunmuştuk. İşsizlik ürünlerinde yüzde 70'in üzerinde pazar payımız var. 750 bin civarında müşterimiz var. Ama başladığımızdan bu yana toplam bin 150 bin poliçe kesmişiz. Bunun yaklaşık 240 bini bu yıla ait. Geçen sene yaklaşık 72-73 milyon liralık üretimimiz olmuştu. Bir önceki sene 12.5 milyon TL civarındaydı. Şu an ilk 4 ay itibariyle baktığımızda 40 milyon civarında prim üretimine geldik. Bu ürün Türkiye'de tuttu.

-Şimdiye kadar kaç kişiye işsizlik tazminatı ödediniz?
6 bin 500 kişiye 20 milyon lira tazminat ödedik. Kredi kartı ödeme güvencesinin ağırlığı daha fazla. Toplam satış içerisinde yüzde 50 payı var. Yüzde 30'u kredi ödeme güvencesi, yüzde 20'si de gelir güvencesinden geliyor.

İlk 4 ayda BES %4.5 büyüdü

-Bireysel emeklilik sektöründe ilk 4 ay nasıl geçti?
Sektör katılımcı sayısında ilk dört ayda yüzde 4.5 büyüdü. Şu anda 2 milyon 80 bin katılımcıya ulaştık. Yıl sonu itibarıyla yüzde 15'ler civarında büyüme beklentimiz var. Yıl sonunda 2 milyon 270 bin katılımcıya ulaşmayı hedefliyoruz. 12 milyar liraya yakın da fon büyüklüğü hedefleniyor. Garanti Emeklilik olarak ilk dört ayda katılımcı sayısında ilk sıradayız. 80 bin yeni katılımcının yüzde 25'i Garanti'den girdi. Sektör yüzde 4.5'lar büyürken biz yüzde 5.5'lar civarında büyüdük. 1 milyar 450 milyon lira civarında fon büyüklüğümüz var. Fonda yüzde 25'e, katılımcı sayısında ise yüzde 20.5'a yakın pazar payımız var.
Ayfer ARSLAN